Η ηθική λειτουργία της αρχιτεκτονικής

Δύναται άραγε η αρχιτεκτονική να μας βοηθήσει να βρούμε τη θέση και το δρόμο μας, μέσα στον πολύπλοκο σύγχρονο κόσμο; Διαθέτει τάχα τη δύναμη να επαναφέρει τα μεμονωμένα άτομα σε ένα όλον, σε ένα κόσμο, σε μια κοινότητα; Αναπτύσσοντας την αξίωση του Giedion πως το κύριο καθήκον της σύγχρονης αρχιτεκτονικής έγκειται στο να ερμηνεύσει έναν τρόπο ζωής που να είναι δόκιμος για την εποχή μας, ο φιλόσοφος Karsten Harries απαντά πως η αρχιτεκτονική οφείλει να υπηρετεί ένα κοινό ήθος. Εάν όμως η αρχιτεκτονική πρόκειται να ανταποκριθεί σε αυτό το καθήκον, θα πρέπει πρώτα να απελευθερωθεί από την κυρίαρχη φορμαλιστική προσέγγιση και να υπερβεί την ιδέα πως βασικός της σκοπός είναι η αέναη παραγωγή διαφορετικών εκδοχών του «διακοσμημένου υπόστεγου».

Μέσα από μια αλληλουχία πειστικών και ισορροπημένων επιχειρημάτων, ο Harries αμφισβητεί τις παραδοχές στις οποίες βασίστηκαν επί μακρόν οι αρχιτέκτονες και οι θεωρητικοί της αρχιτεκτονικής – παραδοχές οι οποίες έχουν συμβάλλει στην περιθωριοποίηση και την προϊούσα κρίση ταυτότητας της αρχιτεκτονικής. Αρχικά, η κριτική του επικεντρώνεται σε αυτό που αποκαλεί «αισθητική προσέγγιση», εστιάζοντας στα προβλήματα της διακόσμησης και του διακόσμου. Στη συνέχεια, στρέφεται στη γλώσσα της αρχιτεκτονικής. Εάν το κύριο καθήκον της αρχιτεκτονικής έγκειται πράγματι στην ερμηνεία, υπό ποια έννοια μπορούμε να πούμε πως η αρχιτεκτονική δύναται να ομιλεί, και περί τίνος θα έπρεπε να μας μιλά; Διευρύνοντας τις προτάσεις του Martin Heidegger, ο Harries επανεξετάζει τη σχέση του κτίζειν με την ιδέα και το νόημα του κατοικείν. Το χρέος της αρχιτεκτονικής, παρατηρεί ο Harries, είναι απέναντι στην κοινότητα, αλλά η ηθική λειτουργία της αρχιτεκτονικής είναι αναπόφευκτα και πολιτική. Καταλήγει εξετάζοντας αυτές τις φαινομενικά παράδοξες λειτουργίες.

Ο Karsten Harries είναι ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Yale.

■

«Εάν υπάρχει κάποια ελπίδα για την εμψύχωση της αρχιτεκτονικής θεωρίας, αυτή βρίσκεται έξω από τις αρχιτεκτονικές σχολές και τους αυτάρεσκους κύκλους των διάσημων αρχιτεκτόνων που ταξιδεύουν ανά την υφήλιο και συστήνονται ως στοχαστές. Θα ήταν ευχής έργο αν αυτό το καθήκον περνούσε στα χέρια νηφάλιων ανθρώπων με αυστηρά διανοητικά κριτήρια και μια γνησίως ερασιτεχνική αγάπη για την αρχιτεκτονική. Το γεγονός ότι αυτό είναι πράγματι εφικτό, καταδεικνύεται για μια ακόμη φορά από τον Karsten Harries, καθηγητή φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Yale».

Mark Lilla, London Review of Books