Περί ψυχής και παιδείας. Επίλεκτα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας

Κύριο έργο της παιδείας είναι η διάπλαση της ανθρώπινης προσωπικότητας προς ανάπτυξη αισθαντικότητας και νοημοσύνης, έλλογης θεληματικότητας και στερεής ηθικότητας, ιδιοτήτων συστατικών αληθινής ελευθερίας, του εξαίσιου αυτού ανθρώπινου χαρίσματος. Εύλογα και ονομάζεται η παιδεία στο κύριο έργο της ανθρωπιστική. Πρώτο μέλημα της παιδείας είναι δηλαδή να διαπλάσει τον άνθρωπο καθ’ εαυτόν ως κάτι αυτάξιο και να τον καταστήσει ικανό για το «ζην» και το «ευ ζην», να κατεργασθεί άρα τον σωματο-ψυχικό δυναμισμό του με την πλαστουργική δύναμη των αγαθών του πολιτισμού.                                              Κωνσταντίνος Ι. ΔεσποτόπουλοςΜε την έκδοση Περί ψυχής και παιδείας ολοκληρώνεται η τριλογία των εκπαιδευτικών βιβλίων υπηρετικών της ανθρωπιστικής παιδείας, με πρώτο το Περί της πολιτικής και δεύτερο το Περί ανθρώπου και ηθικής. Η σειρά αυτή, καρπός συνεργασίας του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης και του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Προαγωγής της Ανθρωπιστικής Παιδείας, υπήρξε όραμα του αείμνηστου καθηγητή Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου και έχει ως σκοπό να προσφέρει στους αναγνώστες μια εικόνα κατά το δυνατόν εύληπτη και σαφή για την εξέλιξη της αρχαιοελληνικής σκέψης σχετικά με καίρια θέματα που απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Όπως και οι δύο προηγούμενοι, ο τόμος αυτός περιλαμβάνει αποσπάσματα έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στο πρωτότυπο με παράθεση μετάφρασης και σχολιασμού. Στο «Περί ψυχής» μέρος ανθολογούνται κείμενα τα οποία επελέγησαν με στόχο να προβληθούν οι προβληματισμοί και οι απόψεις των αρχαίων στοχαστών σχετικά με το μεγάλο θέμα της ψυχής: τι είναι ψυχή, αν είναι θνητή ή αθάνατη, από ποια και πόσα μέρη συνίσταται, ποιες είναι οι λειτουργίες και οι ιδιότητές της, αν όλα τα έμβια όντα διαθέτουν ψυχή, ποια η τύχη της ψυχής μετά το θάνατο του σώματος και τέλος πώς, με την άσκηση της φιλοσοφίας και τον φιλοσοφικό έρωτα, η ψυχή οδηγείται στην αρετή, επιτυγχάνεται δηλαδή η αληθινή παιδεία. Έτσι συνδέεται το θέμα της ψυχής με το θέμα της παιδείας, που αποτελεί το επίκεντρο του δεύτερου μέρους «Περί παιδείας». Το δεύτερο αυτό μέρος βασίζεται σε υλικό επιλεγμένο και επεξεργασμένο κυρίως από τον Κωνσταντίνο Ι. Δεσποτόπουλο. Δυστυχώς ο θάνατός του δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, που, αν και υπολείπεται της πρώτης σε όγκο και διεξοδικότητα, περιλαμβάνει αποσπάσματα που αφορούν θέματα για την παιδεία σημαντικά, καθώς και προσωπικές απόψεις του εκλιπόντος Ακαδημαϊκού για το μεγάλο αυτό θέμα. Η επεξεργασία, οι πρόσθετες επεξηγήσεις και τα σχόλια στο τμήμα αυτό του βιβλίου έγιναν, με σεβασμό στις απόψεις και στο πνεύμα του Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου, από τις φιλολόγους και στενές συνεργάτριές του Κυριακή Ξυλά και Πολυάνθη Τσίγκου, οι οποίες είχαν και τη γενική επίβλεψη της έκδοσης.