Στέφανος Λαζαρίδης: κυνικός ρομαντικός

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που συνδιοργάνωσαν το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Κέντρο Πολιτισμού-Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος στον εκθεσιακό χώρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο ΚΠΙΣΝ (4 Φεβρουαρίου 2018 – 10 Μαρτίου 2018). Στον παρόντα τόμο παρουσιάζεται το καλλιτεχνικό έργο του σπουδαίου Έλληνα σκηνογράφου Στέφανου Λαζαρίδη, ο οποίος, έχοντας ως βάση το Λονδίνο, συνεργάστηκε με τις σημαντικότερες σκηνές όπερας της Ευρώπης. Ο Λαζαρίδης προσέγγιζε τη δημιουργία ενός σκηνικού ως εικαστικός θεατρικός καλλιτέχνης, αποφεύγοντας τις διακοσμητικές λύσεις. Είχε, όπως γράφει η Πάμελα Χάουαρντ, «την εκπληκτική ικανότητα να συλλαμβάνει μια εντυπωσιακή εικαστική μεταφορά για το σύνολο της παραγωγής και να επεξεργάζεται όλες τις δυνατές σκηνογραφικές εκδοχές». Επιπλέον, δεν δίστασε να εργαστεί και σε μεγαλύτερους χώρους, όπως στάδια, όπου σχεδίασε ιστορικές παραστάσεις διαρρηγνύοντας την παραδοσιακή αντίληψη για τον σχεδιασμό. Το υλικό του παρόντος τόμου προέρχεται από το Αρχείο Στέφανου Λαζαρίδη, που απόκειται στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, και καλύπτει τους σημαντικότερους σταθμούς της σαραντάχρονης δημιουργικής του πορείας. Περιλαμβάνει ζωγραφικές μελέτες σκηνικών και σχέδια κοστουμιών –όπου διαφαίνεται η επιρροή της μαθητείας του πλάι στον επίσης διεθνή Νικόλα Γεωργιάδη–, έργα μεικτής τεχνικής και κολάζ, φωτογραφίες τρισδιάστατων μακετών, ψηφιακές μακέτες, φωτογραφίες από παραστάσεις και πρόβες. Τα κείμενα που προτάσσονται, γραμμένα από συνεργάτες και φίλους του Λαζαρίδη, φωτίζουν την προσωπικότητα και τον τρόπο εργασίας του, ενώ ο επιμελητής της έκθεσης Α. Βολανάκης, επίσης συνεργάτης του, υπογραμμίζει τις βασικές σκηνογραφικές αρχές του έργου του. Στο απόσπασμα που παρατίθεται εν είδει κατακλείδας, ο ίδιος ο Λαζαρίδης συνοψίζει: «Το σημαντικότερο είναι η ολόψυχη συμμετοχή του κάθε θεατή στην παράσταση. Αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες βίωναν μία ή δύο φορές το χρόνο, ως σπάνιο γεγονός, έχει γίνει πλέον ρουτίνα. Είμαστε χορτασμένοι από το σινεμά, την τηλεόραση, το διαδίκτυο, την εικονική πραγματικότητα, τα περιοδικά, βομβαρδιζόμαστε διαρκώς με εικόνες. Πρέπει με κάποιον τρόπο, ίσως αρχιτεκτονικά –και αυτό είναι μέρος της δικής μου δουλειάς –να επανεφεύρουμε τη φύση του θεάτρου, την αρχαϊκή του ιεραρχία. Πρέπει να βρούμε έναν νέο τρόπο να δημιουργείται μια εκκλησία. Θέλω η όπερα να γίνει συλλογική εμπειρία. Στη θεατρική αίθουσα όλα συνδυάζονται για να δημιουργήσουν κάτι μοναδικό και ξεχωριστό. Αν πέρα απ’ όλα τα άλλα δεν ενσωματώσεις στην παράσταση και το κοινό, δεν θα μπορέσεις να πετύχεις τη μοναδικότητα της απολύτως συλλογικής εμπειρίας». Η έκδοση συμπληρώνεται με ένα χρονολόγιο που περιλαμβάνει όλα τα στάδια της εξαιρετικά επιτυχημένης σταδιοδρομίας του.