Δοκίμια φιλοσοφία της γλώσσας

Αν κάθε ιδιοφυία κλείνει μέσα της κάτι τι δαιμονιακό, αυτό για τον Μπένγιαμιν αλήθευε απολύτως προπαντός στη μορφή ορισμένων εξαιρετικών αντιφάσεων: μια σκέψη βαθύτατα διορατική που προδιέγραψε όλες σχεδόν τις μελλοντικές τροχιές του μοντερνιστικού πνεύματος και, ωστόσο, ένας άνθρωπος που ως ύφος, ως ομιλία και ως τρόποι συμπεριφοράς ανήκε εξ ολοκλήρου στον δέκατο ένατο αιώνα· μια τόλμη των θεωρητικών συλλήψεων που ακόμα τρομάζει τον συμβατικά καλλιεργημένο αναγνώστη, και όμως μια παράξενη αδυναμία που εκφραζόταν σαν αναποφασιστικότητα και παραίτηση, η οποία θα αποδεικνυόταν μοιραία γι` αυτόν μια οξύτατη κρίση η οποία -όπως έγραφε το 1967 ο Αντόρνο- “συνελάμβανε το ουσιαστικό τη στιγμή που ολόκληρα τείχη γεγονότων σφράγιζαν μέσα τους απατηλές ουσίες”, και την ίδια στιγμή μια αφοπλιστική έλλειψη συνειδητοποίησης του κινδύνου… Προπαντός όμως η ίδια η πνευματική του δημιουργία έχει κάτι το τόσο ιδιαίτερο, τόσο μοναδικά προσωπικό, που είναι αδύνατον ακόμη και να ορίσει κάποιος τη φυσιογνωμία του έργου του. Η Χάνα Άρεντ έγραφε γι` αυτόν: “Η καλλιέργειά του ήταν τεράστια, αλλά δεν ήταν ο συνηθισμένος λόγιος· το υλικό του περιλαμβάνει κατά κύριον λόγο κείμενα και την ερμηνεία τους, αλλά δεν ήταν φιλόλογος· του ασκούσε μεγάλη έλξη όχι η θρησκεία αλλά η θεολογία και ο θεολογικός τύπος ερμηνείας για τον οποίον το κείμενο είναι ιερό, αλλά δεν ήταν θεολόγος και δεν είχε κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Βίβλο· ήταν γεννημένος συγγραφέας, αλλά η μεγαλύτερη φιλοδοξία του ήταν να φτιάξει ένα έργο που θα συνίσταται αποκλειστικώς από παραθέματα· ήταν ο πρώτος Γερμανός που μετέφρασε Προυστ, Saint-John Perse, και πριν από αυτούς το Tableau Parisien του Μπωντλαίρ, αλλά δεν ήταν μεταφραστής· έγραψε κριτικές βιβλίων και μεγάλο αριθμό δοκιμίων πάνω σε ζωντανούς και νεκρούς συγγραφείς, αλλά δεν ήταν κριτικός της λογοτεχνίας· έγραψε ένα βιβλίο για το γερμανικό μπαρόκ και άφησε πίσω του μια τεράστια, ανολοκλήρωτη μελέτη για τον γαλλικό δέκατο ένατο αιώνα, αλλά δεν ήταν ιστορικός, της λογοτεχνίας ή οποιουδήποτε άλλου τομέα· και θα προσπαθήσω να δείξω ότι σκεφτόταν ποιητικά, παρ` όλο που δεν ήταν ακριβώς ούτε ποιητής ούτε φιλόσοφος