Ηθική της υπόληψης

Η Κορίν Πελλυσόν δεν ασχολείται με τη φιλοσοφία μόνο για την απόλαυση που προσφέρουν οι ιδέες, η θεωρία και τα ποικίλα διανοητικά παιχνίδια. Ο στόχος της είναι πολιτικός: να αφυπνιστεί η συνείδηση των ανθρώπων ώστε να μετασχηματιστούν σταδιακά η κοινωνία, το μοντέλο ανάπτυξης και παραγωγής, η οργάνωση της εργασίας, ο τρόπος ζωής. Η Κορίν Πελλυσόν φοβάται το φάσμα της αποανθρωποποίησης που πλανάται πάνω από τις ζωές μας. Μπροστά σε αυτό τον τρομερό κίνδυνο, αναλαμβάνει την αποστολή να αγωνιστεί για έναν κόσμο κατοικήσιμο, προσαρμοσμένο στις οικολογικές απαιτήσεις και πιο δίκαιο, τόσο για τα ανθρώπινα όσο και για τα μη ανθρώπινα έμβια όντα. Ξεκινά από την εμπειρία της τρωτότητας, της κατάθλιψης, των δύσκολων συνθηκών ζωής που η θέλησή μας από μόνη της δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Το να υποφέρει κανείς αποτελεί φιλοσοφικό πρόβλημα, υποστηρίζει η συγγραφέας. Η φιλοσοφία, πέρα από την αυστηρότητα, τη δύναμη του επιχειρήματος, τη συνέπεια και τον Ορθό Λόγο, χρειάζεται επιπροσθέτως το συναίσθημα, την πνευματικότητα, το σώμα, τους ανθρώπους, τα ζώα, τον κόσμο.Η Ηθική της υπόληψης είναι ένα βιβλίο φιλόδοξο, πυκνό, απαιτητικό και σπουδαίο, ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί. Επικαλείται την αρχαία και την κλασική φιλοσοφία, την ηθική των αρετών, την πολιτική θεωρία, την ψυχολογία και την οικολογία, για να αναστοχαστεί θεμελιώδη ζητήματα: το περιβάλλον, την υπόθεση των ζώων, τη δημοκρατία. Συναρθρώνει την ατομική ευαισθησία με την πολιτική, την ηθική και την οικολογική ευθύνη. Στόχος: Η συναισθηματική και ηθική αλλαγή όλων μας, ώστε να επιθυμήσουμε έναν κόσμο λιγότερο βίαιο και πολύ πιο δίκαιο – και να εργαστούμε γι’ αυτόν.Roger-Pol Droit, Le Monde* * *Η Κορίν Πελλυσόνγεννήθηκε το 1967 στο Barbezieux-Saint-Hilaire της Γαλλίας.Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Paris IV (Σορβόννη), όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Agrégée της φιλοσοφίας, είναι καθηγήτρια φιλοσοφίας και ηθικής στο Πανεπιστήμιο Paris-Est-Marne-la-Vallée. Τιμήθηκε με τα βραβεία François Furet για το βιβλίο της Leo Strauss: une autre raison, d’autres Lumières, Grand Prix Moron της Γαλλικής Ακαδημίας για το βιβλίο της Élémentspouruneéthiquedelavulnérabilité: leshommes, lesanimaux, lanature, Édouard Bonnefous της Γαλλικής Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών για το βιβλίο της Les Nourritures: philosophie du corps politique, και με τοβραβείο Paris-Liège για το ίδιο βιβλίο. Είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Nicolas Hulot για τη φύση και τον άνθρωπο, και έχει αναπτύξει έντονη δράση για την οικολογία και την υπόθεση των ζώων (ειδικότερα με το βιβλίο της Manifeste animaliste).ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ἐπὶ αἰῶνες ὁ Θεός, τὸ σύμπαν, ἡ παράδοση καὶ τὰ ἔθιμα ἦσαν τὸ θεμέλιο τῆς ἠθικῆς. Στὶς βιομηχανοποιημένες κοινωνίες αὐτὰ δὲν ἀποτελοῦν πιὰ σημεῖα ἀναφορᾶς γιὰ τὴν ἀτομικὴ καὶ τὴν συλλογικὴ ζωή. Κατὰ τὰ ἄλλα, οὔτε ὁ ὀρθὸς λόγος –ποὺ φώτιζε τὰ ἄτομα καὶ ὅριζε τὴν πορεία τῆς Ἱστορίας κατὰ τὴν νεωτερικὴ περίοδο τοῦ Διαφωτισμοῦ– εἶναι ἕνας ἀλάθητος ὁδηγὸς ποὺ μᾶς κατευθύνει στὴν εὐτυχία, τὴν προκοπὴ καὶ τὴν εἰρήνη. Στὸ σημερινὸ πλαίσιο, μὲ κάθε στοιχεῖο νὰ ἔχει ἀντίκτυπο στὸ σύνολο τῆς γαιόσφαιρας καὶ μὲ τὸ μέλλον νὰ εἶναι ἀβέβαιο λόγῳ τῶν περιβαλλοντικῶν καὶ τεχνολογικῶν προκλήσεων μὲ τὶς ὁποῖεςἐρχόμαστε ἀντιμέτωποι, πρέπει νὰ βροῦμε τὰ μέσα γιὰ νὰ μεταβοῦμε σὲ ἕνα πρότυπο ἀνάπτυξης οἰκολογικὰ βιώσιμο καὶ δικαιότερο.Στὸ ἀνὰ χείρας βιβλίο, αὐτὴ ἡ ἔρευνα μὲ ἔφερε σὲ «διάλογο» μὲ μεγάλους στοχαστὲς ποὺ μποροῦν νὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ οἰκοδομήσουμε μιὰ ἠθικὴ ποὺ θὰ ἀνταποκρίνεται στὰ προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας, ἰδίως σὲ ὅσα συνδέονται μὲ τὸ περιβάλλον, μὲ τὴν κακοποίηση τῶν ζώων καὶ μὲ τὸν οἰκονομισμό. Καθὼς τὸ κεντρικὸ σήμερα ἐρώτημα εἶναι πῶς νὰ μετα-βοῦμε ἀπὸ τὴν θεωρία στὴν πράξη, ἀπὸ τὴν συνειδητοποίηση στὴν ἀνάληψη δράσης, ἐπέλεξα μιὰ προσέγγιση τῆς ἠθικῆς ποὺ ἀποδίδει καθοριστικὴ σημασία στὰ συγκεκριμένα κίνητρα τῶν ἀτόμων, στὶς παραστάσεις τους, ἀλλὰ καὶ στὶς συγκινήσεις, στὰ συναισθήματά τους καὶ στὰ ἠθικὰ γνωρίσματα ποὺ ἐνδέχεται νὰ τὰ ὠθήσουν νὰ ἀλλάξουν τοὺς τρόπους διαβίωσής τους καὶ νὰ ἀσκήσουν τὶς ἱκανότητές τους γιὰ πράξη σὲ ἠθικὸ καὶ σὲ πολιτικὸ ἐπίπεδο.Ἡ ταπεινοφροσύνη δὲν εἶναι μιὰ ἀρετὴ ἀλλὰ τὸ πρῶτο βῆμα πρὸς τὴν ὑπόληψη· δουλειά της εἶναι νὰ θυμίζει στὸ ὑποκείμενο ὅτι πρέπει πάντα νὰ εἶναι σὲ ἐγρήγορση, γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴν ψευδαίσθηση τῆς παντοδυναμίας καὶ νὰ ἀντισταθεῖ στὸν πειρασμὸ τῆς κυριαρχίας. Ἡ ταπεινοφροσύνη πονάει μέν, ἀλλὰ προικίζει τὸ πρόσωπο μὲ πραότητα καὶ γεννᾶ τὴν συμπόνια. Χωρὶς ταπεινοφροσύνη, δὲν ὑπάρχει πρόσβαση στὴν ἀλήθεια οὔτε ἀγάπη τοῦ πλησίον, καὶ μᾶς λείπει ἡ ἀναγκαία ἠθικὴ ἀτμόσφαιρα γιὰ νὰ ἀσκοῦμε ὅλες τὶς ὑπόλοιπες ἀρετές.Ἡ σημασία αὐτῆς τῆς ἔννοιας, ποὺ δὲν ἀπαντᾶ στοὺς [ἀρχαίους] Ἕλληνες, δείχνει πῶς ὁ χριστιανισμὸς συνεισέφερε στὴν μετεξέλιξη τῆς ἀρχαίας σκέψης, καὶ ἡ πρωτοτυπία τοῦ Βερνάρδου τοῦ Κλαιρβὼ ἦταν ὅτι τὴν συνδύασε μὲ τὴν ὑπόμνηση τῆς ἔνσαρκης κατάστασής μας, καὶ ὄχι μόνο μὲ τὴν συνειδητοποίηση τῶν προσωπικῶν ὁρίων μας καὶ τῆς ροπῆς μας νὰ διαπράττουμε λάθη. Ἡ ἔμφαση στὴν σωματικότητα, ἰδίως στὴν γέννηση, καὶ ἡ ἰδέα ὅτι δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ἐπαναπαυόμαστε νομίζοντας ὅτι ἡ ἀρετὴ κατακτιέται μιὰ γιὰ πάντα εἶναι πολὺ κεντρικὰ ζητήματα τῆς ἠθικῆς τῆς ὑπόληψης.Ἡ ὑπόληψη, σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἠθικὲς τοῦ καθήκοντος, μὲ τὶς ἀρχαῖες φιλοσοφίες, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν λεβινασιανὴ ἠθικὴ τῆς εὐθύνης, προϋποθέτει ἕνα ἄνοιγμα τοῦ ἑαυτοῦ μας μὲ ἀφετηρία τὸν ἄλλο καὶ ἕνα βάθεμα τοῦ ὑποκειμένου ποὺ βιώνει στὴν καρδιά του καὶ στὴν σάρκα του αὐτὴ τὴν παρουσία τοῦ ἢ ἀκόμα καὶ τῶν ἄλλων, καὶ ποὺ οὕτως εἰπεῖν αὐτοὶ τὸ κινοῦν ἀπὸ μέσα του. Ἐπειδὴ ἡ ἀγάπη νοεῖται ὡς βάθεμα τῆς σαρκικῆς κατάστασής μας εἶναι ἐλεύθερη, καὶ κρύβει μέσα της τὴν ὑπόσχεση μιᾶς ἐπέκτασης στὰ ἄλλα ἔμβια, ἡ ὁποία κορυφώνεται στὴν ὑπόληψη.