Ο στρατός στην πολιτική ζωή της Ελλάδας

Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1909 είναι ένα γεγονός για το οποίο όλοι σχεδόν οι Έλληνες μιλούν ευνοϊκά. Οι συντηρητικοί υπογραμμίζουν ότι η επέμβαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στην πολιτική ζωή της χώρας προετοίμασε το έθνος για τις στρατιωτικές νίκες των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-13, ενώ οι φιλελεύθεροι τονίζουν τις σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις που ήταν αποτέλεσμα της ανόδου στην εξουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου και του κόμματός του. Παρά όμως την πλατιά αποδοχή αυτής της «επανάστασης» δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα καμιά ακριβής ιστορική ανάλυση των γεγονότων που επακολούθησαν – από τον Αύγουστο του 1909 μέχρι τον Μάρτιο του 1910. Αυτή η πρώτη, ολοκληρωμένη περιγραφή των γεγονότων μας δίνει όλες τις λεπτομέρειες που είναι απαραίτητες για να μπορέσουμε να τα κατανοήσουμε μέσα στο πλαίσιο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Ο Δρ. Παπακοσμάς, για να πετύχει αυτή τη ζυγισμένη εκτίμηση της καταστάσεως, αναζήτησε το υλικό του όχι μόνο σε όλες τις διαθέσιμες ελληνικές πηγές, αλλά και στα διπλωματικά έγγραφα της Μεγάλης Βρετανίας, της Γερμανίας και της Αυστρίας. Ήταν έτσι σε θέση να αντικαταστήσει τις γενικότητες και τους μύθους με γεγονότα – τοποθετημένα μέσα σ’ ένα προσεκτικά διαγραμμένο πλαίσιο που μας δίνει μια πλήρη εικόνα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου, της οργάνωσης των ενόπλων δυνάμεων, των οικονομικών προβλημάτων, καθώς και των προβλημάτων της εξωτερικής πολιτικής στα ανήσυχα χρόνια πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εισαγωγή διαγράφει τα κυριώτερα χαρακτηριστικά των ελληνικών πολιτικών πραγμάτων -από την εποχή της ανεξαρτησίας- που οδήγησαν στο 1909, και ο επίλογος συγκρίνει και αντιδιαστέλλει την ανάληψη της εξουσίας από τις ένοπλες δυνάμεις με άλλες στρατιωτικές επεμβάσεις στην πολιτική ζωή του τόπου – συμπεριλαμβανομένης και της χούντας του 1967. Με βάση τα στοιχεία αυτά, ο Δρ. Παπακοσμάς συμπεραίνει ότι η υπόθεση του 1909 δεν ήταν -όπως την αποκαλούν συνήθως- επανάσταση με την έννοια της ολοκληρωτικής αλλαγής στη δομή της ελληνικής κυβέρνησης.
Ήταν μάλλον η εδραίωση και η συνέχιση διαφόρων εξελίξεων που ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους στην αναπτυσσόμενη σύγχρονη ελληνική πολιτεία.
Ήταν όμως και ένα γεγονός που είχε αποφασιστική σημασία στη διαμόρφωση της μετέπειτα ελληνικής ιστορίας. Έτσι η μελέτη αυτή, έχοντας διαχωρίσει τα γεγονότα από τον ρομαντικό θρύλο και έχοντας τοποθετήσει μια περίπλοκη υπόθεση στη σωστή σειρά και προοπτική της, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στη νεώτερη ελληνική πολιτική ιστορία